Simpel als ik ben, zou ik denken dat wijn per definitie een natuurproduct is…
Niet dus, nogal wat chemische producten manipuleren de ontwikkeling van de druiven en de productie van de wijn, in meer of mindere mate.
Is dat dan slecht? Waarschijnlijk niet. Het toepassen van chemische producten gebeurt wellicht in 99% van de productie en voor zover ik weet heeft dit tot op heden geen slachtoffers gemaakt. Alcohol wel, dus wie is hier de boosdoener? De suikers in de druiven, die zoals u weet worden omgezet in alcohol tijdens de gisting, of de chemische producten?
Heeft u een appelboom? Of tomatenplanten? Dan weet u dat de vruchten en groenten er niet zo perfect uitzien als in de winkel… En dat heeft een reden die uw appetijt niet zal aanscherpen. Maar daarom laten we niet van ze te kopen. Veel mensen zouden niet eens willen proeven van een vierkante tomaat of een misvormde appel. Anderen raken die producten in de winkel niet aan met een tang! Misschien moeten we die dingen eens opnemen in een blinde proeverij?
Natuurwijn is een interessant concept, zeker in tijden waar lokaal, duurzaam en authentiek steeds belangrijker koopargumenten worden. Als de wijn even lekker is en hetzelfde kost, zal u toch ook de wijn van een lokale natuurwijnbouwer verkiezen boven een industrieel gefabriceerde formule-wijn? Terwijl u die laatste vaker drinkt dan u vermoedt…
De kwaliteit, dat komt goed. Daar moet u zich geen zorgen over maken. Let op, natuurwijn is geen kwaliteitsgarantie en aangezien het maken van wijn volgens de regels van de natuurwijn-kunst een stuk moeilijker is, zal je vaak op muffe of zurige variaties stuiten. Dat maakt deel uit van de ontwikkeling van natuurwijn, en is even goed het geval bij startende niet-natuurwijnmakers.
De prijs, daar kan het schoentje eventueel nog wat wringen. Natuurwijn maken is arbeidsintensiever, er gaat al eens vaker een hoeveelheid verloren door de beperkte mogelijkheden om bij te sturen en het gaat nooit om grote volumes, waardoor de onvermijdbare vaste kosten te verdelen zijn over een kleiner aantal eenheden. Maar dat is niet anders bij andere ambachtelijke, lokaal gefabriceerde producten…
Als er dan al een probleem zou zijn, als de kwaliteit en prijs het niet zijn, dan wel het feit dat natuurwijnen nergens gereglementeerd zijn. Ik ben er mij van bewust: een natuurwijn onderwerpen aan strenge fabricatie reglementen klinkt… tegennatuurlijk. Maar feit is wel dat iedereen de term natuurwijn op zijn etiket kan drukken, zonder dat dit enige waarde heeft of garantie biedt. Zoals wel het geval is bij biologisch, biodynamisch, veganistisch of ecologisch…
Een advies als “zo weinig mogelijk interventies in de wijngaard en in de kelder” kan je bezwaarlijk een strikt omschreven richtlijn beschouwen. En toch is natuurwijn daarop gebaseerd. En misschien zal dat het succes worden van deze stroming in de wijnbouw. Het feit dat je belooft om zo weinig mogelijk “foute” producten en handelingen te gebruiken om tot een wijn te komen, “zoals Moeder Aarde ze bedacht had” (dixit Peter Vandamme, Klein Rijselhoek).
Is dat ook niet het succes van bepaalde topchefs, die met de combinatie van het verlaten van platgelopen paden en het toepassen van een no-nonsens cultuur met respect voor wat de natuur biedt, zijn doorgebroken?
En terecht!
Maar op welke manier onderscheidt een natuurwijn zich nu van een “gewone” wijn?
Eerst even een korte les in druivologie: druivenstokken hebben zon nodig op de bladeren om, door middel van fotosynthese, de suikers te ontwikkelen. Die suikers, zoals eerder gezegd, worden omgezet naar alcohol tijdens de gisting. En zon is er weinig of niet op druilerige regendagen, zoals we die hier wel eens vaker hebben.
Daarnaast zorgt ons nat klimaat voor een verhoogd risico op schimmel. Waar in historische wijnstreken ochtendmist wordt opgedroogd door deugddoende zonnestralen of een stevige bries, krijgen we hier vaak simpelweg rotting door het uitblijven van het drogend effect.
En dus is wijndruiven kweken niet zo vanzelfsprekend alhier en moet een wijnmaker soms inventief zijn…
Soit, de specifieke grondslagen van natuurwijn dus, en bij voorbaat excuses als ik fout geïnformeerd ben of mij te optimistisch uitspreek.
-in de eerste instantie wordt met schimmelresistente varianten gewerkt. Druiven die door specifieke kruisingen verschillende kwaliteiten combineren. De Johanniter, bijvoorbeeld, is een schimmelresistente kruising tussen Riesling, Seyve-Villard, Ruländer en Gutendel. Die eerste zorgt voor de smaaksensatie, de andere drie eerder voor de overlevingskansen.
Het verschil tussen de Johanniter en, voor de vuist weg, Chardonnay, is dat die eerste in ons klimaat druiven kan geven zonder chemische manipulatie, terwijl de Chardonnay… Je weet wel.
-in de wijngaard worden specifieke planten en struiken aangeplant voor het weghouden of aantrekken van insecten en andere beestjes. Biodiversiteit, om het met een interessant scrabble-woord te zeggen.
Aha, denk je nu misschien, zoals die rozen die vaak aan de kop van rijen druivenstokken staan. Neen… Die staan er omdat ze sneller dan druiven bepaalde ziektes oppakken, zodat de wijnmaker op tijd kan ingrijpen met… Ja, waarschijnlijk wel.
-behandeling van de wijnstokken met insecticiden en herbiciden is dus uitgesloten. Waarschijnlijk is dat zelfs het eerste gebod…
-geen irrigatie, als de hemel niet voorziet in water van boven moeten de wortels van de druivenstokken zelf maar diep doorgroeien om het te vinden.
-de druiven worden met de hand geplukt. Iets waar menig gerenommeerd huis mee uitpakt, als het ultieme bewijs van de bijzondere kwaliteit van zijn wijnen, is dus vanzelfsprekend bij natuurwijn.
-in de vinificatie wordt de lijn doorgetrokken: geen manipulatie! Chaptalisatie (bijzoeten, zie hierboven het stukje over suikers), ontzuren (want minder suiker is gelijk aan meer zuren), filteren door externe invloeden, koolfilters… niet bij natuurwijnen. Ook geen omgekeerde osmose of cryo-extractie, al heb ik geen flauw benul wat die termen betekenen…
-ook de gisting is anders, want er worden geen gekweekte gistculturen gebruikt. De op de druiven en in de lucht aanwezige gisten moeten voldoen.
-opvallend: geen gebruik van houten vaten (of houtschilfers), want ook dat wordt gezien als manipulatie. En al zeker als die gezwaveld zijn (behandeling van de binnenkant met sulfiet)!
-en daar valt dan een woord dat gevoelig ligt in de wijnbouw: sulfiet. We zetten er later nog eens een boompje over op, maar weet dat wijn zonder sulfiet niet bestaat want het is ook een bijproduct van alcoholische gisting. Maar toevoeging van sulfiet, om bepaalde afwijkingen tegen te gaan of om de wijn bestand te maken tegen transport en vroegtijdig bederf, mag slechts miniem en eigenlijk liever niet.
-het alcoholpercentage… de doorsnee wijnmaker beheert het gistingsproces door warmen en koelen (gisting is temperatuurgevoelig en kan op die manier opgestart, gemotiveerd of stilgelegd worden). Mag niet, is een onnatuurlijke ingreep. Dus: als de gisting stopt uit zichzelf, dan kan je zien hoeveel het alcoholgehalte is. Kan meevallen, kan dik tegenvallen.
Pro
-zeer weinig sulfiet wil niet zeggen dat je geen hoofdpijn of een kater zal krijgen van veel wijn… Wel dat die kater minder erg is in functie van het aanwezige sulfiet, omdat sulfiet de afbraak van alcohol door de lever vertraagt en dus de kater verlengt. Bovendien komt hoofdpijn vooral van uitdroging van de hersenen, tenzij je met je zatte botten gevallen bent en het hoofd hebt gestoten…, wat je -in theorie- zou kunnen voorkomen door evenveel water als wijn te drinken.
Maar blijkbaar zijn er mensen die gewoonweg allergisch zijn aan sulfiet? Dan zou natuurwijn wel eens een interessante overweging kunnen zijn.
-zou een natuurwijn beter het terroir weergeven, gezien het feit dat hij minimaal bijgewerkt is? Lijkt mij niet onlogisch. Het zal in elk geval elk jaar een lichtjes andere wijn zijn. Want we praten over een natuurproduct, niet over een formule. Leuk voor de liefhebber!
-zoals bij elke trend die door een minderheid wordt gelanceerd en, al dan niet, in stand gehouden, volgen de concullega’s de resultaten op en nemen ze de positieve, haalbare onderdelen over. In dit geval spreken we over het beperken van chemische producten in de wijngaard en sulfiet in de kelder, maar ook over algemene ingrepen zoals de doelgerichte beplanting rond de wijnstokken. En dat kan maar goed zijn voor iedereen!
-heel veel vanzelfsprekende ingrepen in de conventionele wijnbouw zorgen op termijn voor problemen. Zoals onvruchtbare grond door overvloedig gebruik van pesticiden. Of ondergrond die hard is als beton door zware tractoren en machines. Hebben ze niet in de natuurwijnproductie!
-de naam zegt het zelf: respect voor de natuur. Als je bepaalde bloemen en planten aanplant om specifieke insecten aan te trekken die dan weer voor een evenwicht zorgen met de schadelijke soorten… dan creëer je toch een ecologisch optimale omgeving? Of ga ik daar te kort en te snel door de bocht?
-vroeg of laat, waarschijnlijk eerder vroeg, kom je als wijnliefhebber op een punt dat je het hebt gehad met dertien-in-een-dozijn-wijntjes. Eenvoudigweg omdat de productiemethodes van grote producenten geen avontuur of diversiteit toelaten in hun wijnen. Het kan goed zijn dat je wijn benadert als frisdrank en steeds hetzelfde drankje wil. Maar, met alle respect, dan ben je geen wijnliefhebber die graag nieuwe smaken ontdekt, ook als het al eens kan tegenvallen. Want dat maken de vele ontdekkingen het wel waard. En natuurwijn voegt daar een heel nieuwe dimensie aan toe. Zo liggen de kaarten nu eenmaal.
-je kan enkel goeie natuurwijn maken in een hygiënisch correcte omgeving. Draai dat om: goeie natuurwijn is per definitie door een stielman gemaakt die niets aan het toeval over laat. Als hij lekker is, dan is hij ook GOED! Op alle gebied.
Contra
-tja, hij moet wel lekker zijn, natuurlijk. Dus moet er geproefd worden. Maar we doen dat graag.
Conclusie: het is een beetje een grijze zone en zeker geen garantie op goeie kwaliteit. En het vraagt wat meer inspanningen. Van de wijnmaker en van de wijnliefhebber… Maar als de wijn in orde is kan je er moeilijk iets op tegen hebben. Tenzij je voorkeur uitgaat naar eenheidsworst, gefabriceerd in laboratoria.
Akkoord, er zit veel leuke wijn tussen die twee uitersten en die gaan we ook allemaal proeven! Maar een beetje goeie wil richting natuurwijnen zal op lange termijn voor iedereen beter zijn en toelaten de trend verder te ontwikkelen en te optimaliseren. Ook op grotere schaal.
mb
